Dikke, vette zever

Eén specifieke opmerking die ik heb gekregen op een foto die ik onlangs heb gemaakt, heeft mij serieus aan het denken gezet:

“Dat het promoten van de schoonheid van zware mensen eigenlijk neerkomt op het promoten van obesitas.”

Fat shaming is een concept dat blijkbaar al menig discussies heeft ontketend in de media, en dat ik hier enigszins zal proberen te ontkrachten. Een gewaarschuwd man is er twee waard: er zullen heel wat Engelse termen voorkomen in deze tekst, en dat valt op een simpele en logische manier te verklaren: body positivity in Vlaanderen, bijvoorbeeld, staat nog maar in de kinderschoenen.

Body positivity is een antwoord op de dominantie van graatmagere modellen

De body positivity beweging is nog niet zo oud als we zouden denken. In de jaren zestig van de vorige eeuw vloeide ze voort uit de fat positivity beweging, die al langer bestond. De body positivity beweging wilde de media, geobsedeerd door graatmagere modellen, van repliek dienen. Want die zijn niet alleen te zien in de modewereld; via reclame en andere kanalen vonden die modellen ook naar het dagelijkse leven hun weg.

En dat het problematisch is dat het voornamelijk modellen die vel over been zijn, degenen zijn die de catwalk domineren, dat hoef ik je uiteraard niet uit te leggen. Zulke ideaalbeelden zijn niet alleen ongezond voor de modellen zelf, die zich op meer of minder natuurlijke wijze in dat hokje proberen te wringen – en die hokjes zijn niet groot – maar ook voor de “gewone mens”, die al helemaal amper aan die ideaalbeelden kan voldoen.

Gelukkig is de body positivity beweging tot nog toe niet onsuccesvol geweest: reeds in verschillende Europese landen is er ondertussen een verbod gekomen op de inzet van modellen met ondergewicht in modeshows, om maar één voorbeeld te noemen.

Volgens tegenstanders, die dan weer stellen dat body positivity bewegingen “een ongezonde levensstijl promoten”, “obesitas normaliseren” of “het licht op groen zetten voor een reeks aan eetstoornissen” – ik verzin het niet – kan het kader dat body positivity biedt maar uitgebreid worden om een bepaald aantal lichamen erin toe te laten. Een ander uiterste van het spectrum stelt dan weer dat élke vorm van dieet een manier is om jezelf te plooien naar de eisen die de maatschappij aan je stelt, en dus af te raden is.

Ik ben het daar niet mee eens. Willen afvallen omdat je dat zelf wilt, is geen probleem. Willen afvallen omdat je het gevoel hebt dat je dat moet doen om, weet ik veel, geliefd te zijn, is dat wel. Zulke beslissingen zouden gedreven moeten worden door zelfliefde, niet door zelfhaat.

Obesitas is een groeiend probleem

Het valt echter niet te ontkennen dat het toenemend aantal mensen met overgewicht een zware druk uitoefent op de gezondheidszorg. Het valt evenmin te ontkennen dat die mensen nu eenmaal meer risico lopen op bepaalde aandoeningen, die ik hier niet allemaal ga opnoemen. Je zal me hier dus niet horen zeggen dat obesitas geen probleem is. De manier waarop we ermee omgaan, is dat in mijn ogen wel.

Dik is niet gelijk aan ongezond, dun is niet gelijk aan gezond

Laat ons alvast één groot misverstand de wereld uit helpen: dik is niet gelijk aan ongezond, net zoals dun niet gelijk is aan gezond. Kleine kanttekening die ik daarbij wil maken: heel wat magere mensen hebben evenzeer te kampen met mentale en fysieke gezondheidsproblemen, en thin shaming is een even groot probleem als fat shaming. Maar in onze westerse cultuur zullen dunne mensen nooit aan dezelfde kruisverhoren onderworpen worden als dikke mensen.

Fat shaming heeft zowel mentale als fysieke gevolgen

Nee, het is niet waar dat alle dikke mensen zichzelf ganserdagen volsteken met fastfood en te lui zijn om te sporten. Nee, het is niet waar dat alle dikke mensen dik zijn, omdat het hun eigen schuld is. Er zijn heel wat factoren die een invloed hebben op je gewicht, en meer specifiek op de controle die we daarover hebben: medicatie, mentale gezondheid, zelfbeeld of genen, om er maar  enkele te noemen.

Dat volstrekt vreemden je erop wijzen dat je vroegtijdig zal sterven, je ongevraagd gezondheidsadvies geven, of elke maaltijd onder de loep nemen, is niet uit goede wil. Het is vernederend. En de stress die erbij komt kijken als je deel uitmaakt van een gemarginaliseerde groep binnen de samenleving, is in heel wat opzichten slecht voor je gezondheid.

Fat acceptance bewegingen willen dan ook een ruimte creëren waarin mensen eerst leren zich goed in hun lichaam te voelen, om van daaruit aan dat lichaam te werken op een manier die zij zelf willen.

We moeten de focus verleggen van afbreken naar opbouwen

Het is niet wát we overbrengen, maar hóé we dat doen. Dat er artikels verschijnen in nationale pers die de trotse titel dragen: “Tien dingen die ik haat aan dikke mensen”, zou even aanstootgevend moeten zijn als wanneer er zou staan: “Tien dingen die ik haat aan zwarte mensen”. Maar dat is blijkbaar nog steeds niet het geval.

Wat ik duidelijk wil maken, is het volgende: hoe meer we bepaalde lichaamstypen of levensstijlen stigmatiseren, hoe meer die de aandacht en de hulp die ze verdienen én nodig hebben, mislopen. Daarom is het belangrijk om ons te focussen op een gezondere levensstijl, en niet op diëten en gewicht verliezen – twee compleet verschillende dingen. Op die manier ontwikkelen mensen uit zichzelf een interesse voor een gezonde(re) levensstijl. Uiteindelijk is het aan de geïnformeerde volwassenen zelf om bepaalde gezonde keuzes te maken; en publieke vernedering is misschien niet helemaal de juiste manier om dat te klaar te spelen.

De studies spreken in mijn voordeel

En wanneer de media overheerst worden door niets anders dan polemiek, kunnen de experts misschien wel soelaas bieden. En wat concluderen zij? De discussie zou niet moeten gaan over uiterlijk, maar over gezondheid. Obesitas zou niet gevierd, maar ook niet bestraft mogen worden.

Studies van onder andere Eric Robinson (professor aan het Institute of Psychology at Liverpool University) hebben aangetoond dat alle sensibiliseringscampagnes rond obesitas er juist voor hebben gezorgd dat mensen gaan overeten. En da’s niet zo verrassend: de discriminatie en stigmatisering die zware mensen ervaren, zorgt ervoor dat ze meer “emotioneel” gaan eten voor een gevoel van comfort. En precies dat is – je raadt het al – de reden waarom mensen zwaarder worden.

Nog een wist-je-datje: dikke mensen kunnen gezond leven, net zoals dunne mensen ongezond kunnen leven. Dat toonde ook Steven Blair (professor aan de the Arnold School of Public Health at the University of South Carolina) aan. Ook andere professoren toonden aan dat dikke, gezonde mensen, minder risico lopen op, laten we zeggen, cardiovasculaire aandoeningen, dan dunne, ongezonde mensen.

Conclusie?

Bewegingen van body positivity, fat positivity of fat acceptance – noem het zoals je wilt – hebben uiteindelijk allemaal hetzelfde doel voor ogen: aan de hand van een positief discours mensen leren zichzelf (en als het even kan, ook anderen) graag te zien. Op onze protestborden zal niet te lezen staan dat over- (of onder)gewicht niet ongezond is. Wat er dan wel zal staan?

Dik zijn is niet hetzelfde als lelijk zijn.

Dik zijn is niet hetzelfde als ongezond leven.

Je kan geen gezond lichaam hebben zonder een gezond lichaamsbeeld.

Liefs